Een voordeel van ADHD is namelijk hyperfocus. Dat betekent dat je zo opgaat in wat je aan het doen bent dat je alles om je heen vergeet en je alleen maar gefocust bent op waar je mee bezig bent.
Wat is Hyperfocus?
Hyperfocus is wanneer je zo geconcentreerd bezig bent dat je de wereld om je heen vergeet en soms zelfs vergeet te eten, drinken, slapen of naar de wc te gaan. Voor je omgeving kan het zelfs zo erg zijn dat ze je niet kunnen bereiken omdat je zo gefocust bent dat je hen niet eens hoort. Dit kan gebeuren bij het leren voor een examen, het studeren van een interessant onderwerp, of het lezen van een boek waarin je helemaal opgaat. Hyperfocus kan ook optreden bij activiteiten zoals bingewatchen van een serie.
De Laserscherpe Focus
Hyperfocus is die laserscherpe focus die je krijgt als je iets doet dat je heel leuk vindt en je brein wordt getriggerd door dopamine. Dit kan iets productiefs zijn, zoals het schrijven van een voorstel voor je werk in een paar uur, maar ook iets minder productiefs zoals gamen of smartphonegebruik.
Het Dopamine Effect
Wat er gebeurt bij hyperfocus heeft alles te maken met de werking van dopamine in ons brein. ADHD wordt geassocieerd met een verminderde beschikbaarheid van dopamine en noradrenaline in de prefrontale cortex, wat leidt tot typische ADHD-kenmerken zoals moeite met plannen, onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken, en volgehouden aandacht. Hyperfocus treedt op wanneer je brein genoeg dopamine aanmaakt, of misschien wel meer dan gemiddeld, waardoor doorgaan eenvoudig wordt en stoppen moeilijk of onmogelijk. Dit is de valkuil van hyperfocus: je kunt er niet vanzelf uitkomen. Dit zie je ook bij gamers of bij overmatig smartphonegebruik, omdat games en apps op je smartphone ontworpen zijn om dopamine aan te maken. Dopamine is betrokken bij ons beloningssysteem en zorgt ervoor dat je je goed voelt. Veel smartphone-apps en games zijn gebouwd op dit principe, waardoor ze zeer verslavend kunnen zijn.
Een Grote Paradox
Hyperfocus is eigenlijk een grote paradox bij ADHD. Het is precies het tegenovergestelde van waar ADHD zo om bekend staat. De grootste ADHD-stuiterbal kan heel stil zitten bij gamen, en de snelst afgeleide persoon kan zich compleet focussen op het schrijven van een stuk. Mensen met ADHD kunnen ook erg zen worden van knutselen, zoals legpuzzels, haken of breien, wat ook hyperfocus is.
De kenmerken waar ADHD voornamelijk om bekend staat, zoals snel afgeleid raken en hyperactiviteit, verdwijnen als sneeuw voor de zon als we iets doen wat we leuk vinden. Deze kenmerken zijn op een hoogtepunt als we iets moeten doen wat we niet leuk vinden. Bijvoorbeeld bij het huishouden: je begint goed aan de vaatwasser uitladen, maar een paar uur later zit je uitgeput op de bank en zie je dat de vaatwasser maar half is uitgeruimd, de koelkast half is schoongemaakt, de kleding uit de kast is gehaald om te sorteren, en de was is begonnen maar niet afgemaakt. In plaats van één taak af te maken, ben je nu meerdere taken begonnen zonder ze af te maken, wat resulteert in een grotere puinhoop. Pas als er een deadline is, zoals bezoek dat komt, lukt het wel om op te ruimen en schoon te maken omdat adrenaline, een andere neurotransmitter, vrijkomt bij een deadline.
Bij hyperactieve kinderen op school zie je ook dat bij onderwerpen die hun interesse hebben, de hyperactiviteit een heel stuk minder is. Als je iets moet doen wat je leuk vindt, heb je geen moeite met stilzitten en kun je vaak zonder afleiding aan het werk gaan.
Referentie: “#43 Hyperfocus bij ADHD” – ADHD bij vrouwen podcast – Jorna Postma